کارفرما: اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران
مجری طرح: پژوهشکده پولی و بانکی
تاریخ شروع و خاتمه طرح: ۱۳۹۳
خلاصه طرح:
در مطالعات تجربی فراوانی برای بررسی وضعیت رکود و رونق کل اقتصاد و استخراج سیکل‌های تجاری از سری زمانی مربوط به تولید صنعتی استفاده می‌کنند. از این رو بررسی وضعیت تولید صنعتی از اهمیت بسزایی برخوردار است و در واقع شاخص تولید صنعتی به نوعی شاخص فعالیت اقتصادی در کل اقتصاد محسوب می‌شود.
این طرح از اطلاعات شرکت‌های صنعتی بورسی استفاده می کند تا تغییر وضعیت در بخش صنعتی اقتصاد را قابل رصد و تحلیل کند. گزارش‌های خروجی این طرح بطور فصلی و با تاخیر کمی بعد از انتهای فصل منتشر می‌شود و دربردارنده تحلیل درباره تغییرات تولید، فروش، وضعیت سودآوری و نقدینگی در شاخه‌های صنعتی مختلف و مقایسه با دوره‌های گذشته است. علاوه بر اینکه برای کل صنعت با استفاده از اطلاعات شرکت‌های بورسی شاخص فعالیت استخراج شده است، شاخص تولید برای هر صنعت بطور فصلی محاسبه می‌شود.
بر اساس اطلاعاتی که از شرکت‌های بورسی بدست می آید، در این گزارش پیش‌بینی از وضعیت تولید و شاخص تولید در هر صنعت و میزان رشد فروش هر شرکت ارائه می‌شود. همچنین اطلاعات مربوط به شاخص قیمت انتظاری در هر صنعت ارائه می‌شود.
با توجه به در دسترس نبودن اطلاعات مربوط به کلیه کارگاه‌های صنعتی به صورت روزآمد، به منظور تهیه شاخص فعالیت برای رصد تغییرات تولید در کل اقتصاد از اطلاعات شرکت‌های صنعتی پذیرش شده در بورس استفاده شده است. مزیت استفاده از این اطلاعات به روز بودن، منظم و قابل اتکا بودن آن است. از این رو با استفاده از اطلاعات بیش از 230 شرکت صنعتی بورسی و با استفاده از روش‌های متداول برای ساخت شاخص تولید صنعتی، این شاخص به صورت فصلی برای فصل اول 1386 تا فصل چهارم 1392 ساخته شد. برای شاخص‌سازی روند تولید صنعتی در کشور، ضمن جمع‌آوری تولیدات اسمی و ارزش و مقدار فروش محصولات صنعتی اطلاعات قیمتی محصولات شرکت‌ها نیز جمع‌آوری شد تا بدین وسیله فرایند حقیقی تولید از روند قیمت‌ها جدا شده و بتوان تولید صنعتی حقیقی را شاخص‌سازی کرد.
با توجه به ارزیابی‌های صورت گرفته در خصوص کیفیت شاخص‌های محاسبه شده و همبستگی نزدیک 90 درصدی بین شاخص محاسبه شده و تغییرات ارزش افزوده بخش صنعت و معدن، می‌توان ادعا کرد که شاخص تولید صنعتی که در این مطالعه با استفاده از اطلاعات شرکت‌های بورسی ساخته شده است تا حدود قابل قبولی تغییرات در تولید این بخش را نشان می‌دهد.
همچنین برای تحلیل بهتر از تغییرات تولید در بخش صنعت طبقه‌بندی تولید به صنایع بالادستی و پایین دستی، با دوام و بی‌دوام و تولید کالاهای مصرفی واسطه و سرمایه‌ای استفاده شده است. یکی از مهم‌ترین نکاتی که در این طبقه‌بندی حاصل شد رفتار متفاوت این گروه‌ها در مقابل تحریم‌ها و شوک ارزی اتفاق افتاده در سال 1390 و 1391 بوده است. برای نمونه تولید کالاهای مصرفی و سرمایه دقیقا با افزایش در نرخ ارز در انتهای سال 1390 کاهش خود را آغاز کردند که تا سال 1392 ادامه پیدا کرد، اما تولید کالاهای واسطه ای با تاخیر و از ابتدای سال 1392 کاهش خود را شروع کرد. لذا این گونه طبقه‌بندی‌ها بر اساس ماهیت تولید می‌تواند در راستای تحلیل بیشتر تغییرات تولید در این بخش راه‌گشا باشد.
تغییرات تولید صنایع مختلف نیز در این مطالعه با استفاده از اطلاعات شرکت‌های بورسی بررسی شد. بر این اساس مهم ترین عامل کاهش تولید در سال‌های اخیر صنعت خودرو و ساخت قطعات بوده است. البته تولید در صنایع دیگر مانند فلزات اساسی و صنایع معدنی نیز کاهش زیادی داشته است. صنعت محصولات شیمیایی که در سال1391 کاهش کمتری را تجربه کرده بود نیز در سال 1392 کاهش زیادی داشته است.
همچنین در بخش دیگری از این گزارش، بر اساس اطلاعات شرکت‌های بورسی و با ابزار مدل‌های سری زمانی پیش‌بینی از شاخص تولید صنعتی و شاخص صنایع ارائه گردید. برای بدست آوردن شاخص پیش‌بینی تولید صنعتی شرکت‌های بورسی از اطلاعات پیش‌بینی این شرکت‌ها استفاده شده است. بدین منظور تولید اسمی، قیمت و مقدار تولید حقیقی استخراج شد. برای استخراج اثر قیمتی از تولید اسمی همانند شاخص‌سازی تولید، برای هر صنعت سبدی از محصولات معرفی شده و قیمت پیش‌بینی آن‌ها برای هر دوره در نظر گرفته شده و بدین ترتیب شاخص قیمت انتظاری برای هر صنعت ساخته می‌شود. سپس برای این که مشخص شود که پیش‌بینی تولید حقیقی صنعتی چه مقدار تغییر پیدا کرده، اثر قیمت انتظاری از تولید اسمی حذف می‌کنیم و شاخص پیش‌بینی برای تولید حقیقی ساخته می‌شود. در واقع با این کار اثر قیمتی از اثر تولیدی جدا می‌شود و می‌توان پیش‌بینی جداگانه‌ای برای تولید و قیمت برای صنایع مختلف ارائه کرد. خروجی این طرح یک گزارش کامل از جزئیات محاسبات و ارزیابی‌های صورت گرفته بوده است. همچنین ماحصل این طرح گزارش‌های فصلی در دوره‌های سه ماهه بوده است که امکان رصد فعالیت‌های صنعت را با داده‌های به روز می‌دهد.