کارفرما: بانک قرض‌الحسنه مهر ایران
مجری طرح: پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی
تاریخ شروع طرح: 1396/10/25
مدت زمان تقریبی انجام طرح: ۱۵ ماه
خلاصه طرح:
ارزیابی تجربه نظام بانکی کشور در سه دهه اخیر نشان می‌دهد که هرچند در این دوره اقدامات و تلاش‌های مثبت زیادی در راستای اجرای بانکداری اسلامی صورت پذیرفته است، اما بااین‌حال هنوز هم مشکلات بسیاری وجود دارند که اسلامی بودن عملکرد بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی را به چالش می‌کشند. شاید به‌دلیل وجود همین چالش‌هاست که در حال حاضر نخبگان، مراجع تقلید (و فقها) و حتی عامه مردم در رابطه با اسلامی بودن عملکرد نظام بانکی کشور تردید دارند. در واقع می‌توان مدعی بود که وضع موجود اجرای بانکداری بدون ربا در نظام بانکی کشور، با الگوی ایده‌آل بانکداری اسلامی که به‌صورت گسترده در ادبیات نظری اقتصاد و مالی اسلامی مورد تأکید قرار گرفته است، فاصله زیادی دارد.
با توجه به ماهیت اسلامی نظام حاکمیتی کشور و قانون عملیات بانکی بدون ربا، این پرسش اصلی مطرح می‌شود که بانک‌ها و موسسات اعتباری کشور برای آنکه به طور کامل در چارچوب موازین اسلامی فعالیت موثر داشته باشند، نیاز به چه برنامه‌هایی دارند؟
در این رابطه به نظر می‌رسد می‌توان با بهره‌گیری از الگوهای موفق و تجارب ناموفق در سایر کشورهای اسلامی، بانک قرض‌الحسنه مهر ایران را به عنوان یکی از بانک‌های موفق در کشور انتخاب نمود و با انجام اصلاحات مشخص و زمان‌بندی شده، تلاش کرد تا این موسسه را به الگوی بانکداری اسلامی در کشور تبدیل کرد.
پرسش‌های اصلی تحقیق حاضر عبارتند از:
1. ابزارهای بانکی جدید و قابل استفاده در مدل کسب و کار بانک قرض‌الحسنه مهر ایران در چارچوب عقد قرض‌الحسنه کدام است؟
2. ابزارهای پیشنهادی جدید چگونه می‌توانند با استفاده از ظرفیت فقه اسلامی، به نیازهای عموم مشتریان در بانک قرض‌الحسنه مهر ایران پاسخ دهند؟
این طرح شامل شش فاز به شرح زیر است:
۱. امکان‌سنجی فقهی-اقتصادی طراحی و انتشار صکوک قرض‌الحسنه توسط بانک قرض‌الحسنه مهر ایران جهت تامین مالی خیرین
۲. امکان‌سنجی فقهی-اقتصادی طراحی و انتشار صکوک وقف توسط بانک قرض‌الحسنه مهر ایران جهت تامین مالی خیرین
۳. امکان‌سنجی فقهی-اقتصادی طراحی سپرده قرض‌الحسنه امتیازی (ارائه امتیاز تسهیلات به سپرده‌گذاران بر اساس شیوه‌های مشروع)
۴. امکان‌سنجی فقهی-اقتصادی طراحی تسهیلات قرض‌الحسنه بر اساس وثیقه کالاهای با ارزش (طلا، فرش و غیره) با استفاده از الگوی بانک کارگشایی و تجارب سایر کشورهای اسلامی
۵. امکان‌سنجی فقهی-اقتصادی طراحی کارت اعتباری بر اساس قالب حقوقی قرض‌الحسنه
۶. امکان‌سنجی فقهی-اقتصادی طراحی خدمت اعتبار اسنادی بر اساس قالب حقوقی قرض‌الحسنه
خروجی طرح به صورت توسعه ابزارها و شیوه‌های قابل استفاده در بانک قرض‌الحسنه مهر ایران در قالب عقد قرض‌الحسنه (شامل ۶ ابزار جدید) ارائه می‌گردد.