کارفرما: بانک قرض‌الحسنه مهر ایران
مجری طرح: پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی
تاریخ شروع طرح: ۱۳۹۶/۱۰/۲۵
مدت زمان تقریبی انجام طرح: ۱۸ ماه
خلاصه طرح:
ارزیابی تجربه نظام بانکی کشور در سه دهه اخیر نشان می‌دهد که هرچند در این دوره اقدامات و تلاش‌های مثبت زیادی در راستای اجرای بانکداری اسلامی صورت پذیرفته است، اما بااین‌حال هنوز هم مشکلات بسیاری وجود دارند که اسلامی بودن عملکرد بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی را به چالش می‌کشند. شاید به‌دلیل وجود همین چالش‌هاست که در حال حاضر نخبگان، مراجع تقلید (و فقها) و حتی عامه مردم در رابطه با اسلامی بودن عملکرد نظام بانکی کشور تردید دارند. در واقع می‌توان مدعی بود که وضع موجود اجرای بانکداری بدون ربا در نظام بانکی کشور، با الگوی ایده‌آل بانکداری اسلامی که به‌صورت گسترده در ادبیات نظری اقتصاد و مالی اسلامی مورد تأکید قرار گرفته است، فاصله زیادی دارد.
با توجه به ماهیت اسلامی نظام حاکمیتی کشور و قانون عملیات بانکی بدون ربا، این پرسش اصلی مطرح می‌شود که بانک‌ها و موسسات اعتباری کشور برای آنکه به طور کامل در چارچوب موازین اسلامی فعالیت موثر داشته باشند، نیاز به چه برنامه‌هایی دارند؟
در این رابطه به نظر می‌رسد می‌توان با بهره‌گیری از الگوهای موفق و تجارب ناموفق در سایر کشورهای اسلامی، بانک قرض‌الحسنه مهر ایران را به عنوان یکی از بانک‌های موفق در کشور انتخاب نمود و با انجام اصلاحات مشخص و زمان‌بندی شده، تلاش کرد تا این موسسه را به الگوی بانکداری اسلامی در کشور تبدیل کرد.
پرسش‌های اصلی تحقیق حاضر عبارتند از:
۱. ابزارهای بانکی جدید و قابل استفاده در مدل کسب و کار بانک قرض‌الحسنه مهر ایران در چارچوب سایر عقود اسلامی (به ویژه عقد مرابحه) کدام است؟
۲. چگونه می‌توان از ابزار نوین کارت اعتباری مرابحه در بانک قرض‌الحسنه مهر ایران استفاده کرد؟
این طرح پژوهشی در پنج فاز به شرح زیر انجام می‌شود
۱. ارزیابی تجربه بانک گرامین و سایر بانک‌های تامین مالی خرد در سطح بین‌المللی
۲. امکان‌سنجی فقهی-اقتصادی استفاده از عقد مرابحه جهت توسعه فعالیت‌های تامین مالی خرد در بانک قرض‌الحسنه مهر ایران
۳. شیوه‌های اسلامی قابل استفاده جهت تامین مالی کسب‌وکارهای خرد با هدف‌گیری فقرا و گروه‌های پائین درآمدی
۴. تامین مالی گروهی (group-lending) و الگوی عملیاتی استفاده از آن در بانک جهت حذف وثیقه
۵. امکان‌سنجی فقهی-اقتصادی طراحی سامانه تامین مالی جمعی (crowdfunding)
خروجی طرح حاضر شامل توسعه ابزارها و شیوه‌های قابل استفاده در بانک قرض‌الحسنه مهر ایران در قالب سایر عقود (به ویژه عقد مرابحه) با رویکرد تامین مالی خرد و ارائه تسهیلات اشتغال‌زا است.