کارفرما: بانک شهر
مجری طرح: دکتر حمید زمان زاده
تاریخ شروع طرح: آذر ماه ۹۶
مدت زمان تقریبی انجام طرح: ۱۰ ماه
خلاصه طرح
دو مرحله مهم در مدیریت رشد و توسعه اقتصادی بنگاه‌های اقتصادی، اندازه‌گیری کیفیت و کمیت اجرای عملیات‌ها و فرایندها و ارتقای آنهاست. ادبیات در این حوزه به مفاهیم گسترده‌ای نظیر تخصیص، کارایی، بهره‌وری و مفاهیم مشابه اشاره می‌کند. بخشی از سوالات مشترک و مرتبط این حوزه‌ها تحلیل‌های «اثباتی» هستند، به این معنی که آیا با یک اندازه مشخص ورودی، حداکثر خروجی تولید شده و/یا آیا این اندازه مشخص از خروجی را می‌توان با مقدار کمتری ورودی تولید کرد. بخشی دیگر از سوالات آن است به حوزه تحلیل‌های «دستوری» مرتبط هستند و از چگونه‌گی افزایش محصولات در یک سطح مشخص از ورودی، یا چگونه‌گی کاهش میزان ورودی موردنیاز برای یک سطح مشخص خروجی مربوط می‌شوند. این دو نوع تحلیل منطبق بر دو مرحله موردنظر است.
در نبود اطلاعات جداول داده-ستاده، تخمین مرز تولید و مدل‌های قطعی کارایی تکنولوژیکی و مدل مرز تصادفی[۱] مطرح می‌شود. تخمین مرز تولید کارا در عمل ساده نیست. در اینجا، روش تحلیل پوششی داده‌ها به‌عنوان روشی برای تخمین مرز تولید مطرح می‌شود. این روش یک برنامه‌ریزی خطی است که نسبت کل منابع به‌کاررفته را به کل تولیدات یک سازمان اندازه‌گیری می‌کند. مقایسه ارزش نسبت‌ها در میان سازمان‌های مختلف می‌تواند به یک ارزیابی مقایسه‌ای از بهره‌وری بیانجامد. این فرایند بدان معناست که عملاً مرز کارای تولید به «مرز بهترین-تجربه[۲]» تغییر می‌کند. ویژگی مفید این سنجش کارایی آن است که به قیمت کالا و نهاده‌ها وابسته نبوده و تنها مقادیر ورودی و خروجی لازم است.
مدل‌های قطعی فرض می‌کنند که هرگونه فاصله از مرز تولید به ناکارایی مربوط می‌شود. در این حالت نسبت تولید به تولید بهینه به‌عنوان شاخص کارایی معرفی می‌شود. مدل‌های تصادفی سعی می‌کنند که خطاهای آماری و دیگر منابع تصادفی فاصله‌گرفتن از مرز تولید را در سنجش وارد کنند. در این روش‌ها مرز تولید با توجه به کاراترین روش انجام فرایند تخمین‌زده می‌شود و بنابراین، برخلاف شاخص‌های بهره‌وری کل، به تکنولوژی وابسته هستند.
وقتی در ادبیات اندازه‌گیری بهره‌وری و کارایی، یک نهاد واسطه‌گر مالی نظیر بانک موضوع محوری می‌شود، پیچیدگی‌های بسیاری به‌وجود می‌آید. نمی‌توان تعریف ساده‌ای برای مرز امکانات تولید (چه تصادفی و چه غیر آن) مطرح کرد، زیرا اولاُ در چنین بنگاه‌هایی صرفاً یک محصول تولید نمی‌شود، محصولات خدماتی بخشی مهمی از محصولات را تشکیل می‌دهند، ساختار سازمانی نسبتاً پیچیده‌ای متشکل از شعبه‌ها و پیش‌خوان‌ها و واحدهای ستادی وجود دارد و برای برخی اندازه‌گیری میزان ورودی‌ها و خروجی‌ها چندان ساده نیست.
طرح حاضر بهره‌وری بخش‌های مختلف بانک شهر را با تکیه بر روش رتبه‌بندی هنجاری و رتبه‌بندی معیار-محور اندازه‌گیری می‌کند. منظور از بخش‌های مختلف آن است که به‌طورکلی اندازه‌گیری بهره‌وری واحدهای ستادی، شعبه‌ها، پیش‌خوان‌های شهرنت، محصولات، نیروی کار و کل بانک مد نظر قرار داشت. با مواجهه با چنین سیستم پیچیده‌ای، روش رتبه‌بندی هنجاری برای اندازه‌گیری بهره‌وری شعب و پیش‌خوان‌های شهرنت و روش رتبه‌بندی معیار-محور در اندازه‌گیری بهره‌وری کل بانک مورد استفاده قرار گرفت. مباحث مختلفی نظیر خوشه‌بندی جغرافیایی، نظارت بانکی، استاندارهای حسابداری و مدیریت ریسک در این بین مورد توجه قرار گرفته است.
لازم به ذکر است که از جمله مهم‌ترین ویژگی‌های طرح حاضر قابلیت عملیاتی‌شدن روش ارائه‌شده است، به‌طوری‌که برای برخی بخش‌های اندازه‌گیری بهره‌وری، پلتفورم‌هایی بر پایه نرم‌افزار Excel طراحی و ارائه شد. همچنین، لیست نسبتاً جامعی از سنجه‌های ارزیابی عملکرد واحدهای مختلف (شعب، پیش‌خوان‌ها و تقریباً ۲۰ واحد ستادی) در این طرح گزارش شده است. در نهایت، در فاز آخر این طرح برنامه نسبتاً جامعی برای اجرایی کردن فرایندهای بهبود بهره‌وری در واحدهای مختلف بانک شهر گزارش شده است. این برنامه شامل اقدامات لازم برای بهبود شفافیت و اندازه‌پذیر کردن فرایندهای مختلف از یک جهت، و استفاده از اطلاعات به‌دست آمده برای بهبود سنجه‌های عملیاتی از جهت دیگر است. همچنین فاز مذکور شامل نکاتی برای تدوین متون مقرراتی مربوط به بهبود بهره‌وری نیز می‌باشد.