پژوهشكده پولی و بانكی نخست به عنوان: «مؤسسه تحقیقات پولی و بانكی» و در جایگاه بازوی تحقیقاتی بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران؛ و به دنبال تصویب و اجرای برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی كشور؛ و با توجه به نیاز تمركز تحقیقات پراكنده در زمینه های پولی، ارزی و بانكی و گسترش آنها با رویكردی كاربردی، در سال۱۳۶۹ تأسیس شد. مؤسسه تحقیقات پولی و بانكی در طول بیش از یك دهه فعالیتهای مستمر ـ به صورت: انجام تحقیقات در زمینههای مرتبط، ارائه خدمات مشاورهای اقتصادی، پولی، ارزی و بانكی به مقامات و اشخاص حقیقی و حقوقی، برگزاری همایشهای مختلف علمی، انتشار كتب و مطالب سودمند ـ و با بهره گیری از اعضاء هیئت علمی دانشگاهی و كارشناسان اقتصادی، گامهای مهمی را در كمك به اجرای سیاستهای رسمی اقتصادی كشور و پیشبرد اهداف كلان مربوط برداشته است. به هر حال، با توجه به شرایط جدید جهانی، تحت فرآیند جهانیسازی اقتصادها و نیز تصویب و اجرای برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی كشور كه حاوی مجموعه گستردهای از سیاستهای اصلاحی در بخشهای مختلف اقتصادی ـ به ویژه در حوزههای پولی، مالی، ارزی و بانكی ـ میباشد؛ لزوم تقویت و گسترش بیش از پیش نقش و فعالیت پژوهشكده را ضروری مینمود. جهت تأمین این منظور، مؤسسه تحقیقات پولی و بانكی پس از یك سلسله تغییرات در سازمان تشكیلاتی و كادر علمی و نیز با تعاریف گسترده تری از اهداف و وظایف آن و با كسب مجوز از وزارت علوم، تحقیقات و فناّوری، در سال ۱۳۸۰ به پژوهشكده پولی و بانكی ارتقاء سطح یافت.
اهداف و وظایفساختار سازمانی پژوهشكده، شامل: هیئت امناء (به ریاست رئیس كل بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران)، رئیس، مشاورین، معاونین، شورای پژوهشی، هیئت علمی، روابط عمومی، گروه های علمی ـ تحقیقاتی، مالی، تداركاتی، انتشارات و انفورماتیك، بانك اطلاعاتی و كتابخانه میباشد. در حال حاضر، جناب آقای دكتر شاپور محمدی ریاست پژوهشكده پولی و بانكی را عهده دار می باشند.
عملكرد و چشم اندازعمدة دستاوردهای بیش از یك دهه فعالیت این نهاد تحقیقاتی، مشتمل بر: اجرای حدود ۱۲۳ پروژه تحقیقاتی، برگزاری ۱۹ كنفرانس سالانه و ۴۸ كنفرانس ماهانه، چاپ و انتشار بالای ۲۰۰ عنوان كتاب (عمدتاً محصول پروژههای تحقیقاتی و نتایج كنفرانسهای سالانه و ماهانه)، برپایی ۷ كارگاه پژوهشی، ارائه خدمات مشاورهای به مقامات بانك مركزی ج.ا.ا. و دولت و... می باشند. در حال حاضر، پژوهشكده در حال اجرای پروژههای مشترك با تعدادی از سازمانها و مؤسسات داخلی و بین المللی و نیز ارائه خدمات تحقیقاتی مورد نیاز آنها می باشد. به علاوه، در چهارچوب همكاریهای مشترك خارجی، برنامه برگزاری سمینار مشتركی با مؤسسه تحقیقات و آموزش اسلامی۳، وابسته به بانك توسعه اسلامی (IDB) ، تحت عنوان: «سمینار بینالمللی بخش پولی در ایران: ساختار، عملكرد و چالشها»۴، در تهران و با مدیریت مشترك پژوهشكده پولی و بانكی (MBRA) و مؤسسه تحقیقات و آموزش اسلامی (IRTI) برگزار شد.