.jpg)
سومین مدرسه از سلسله مدرسه‌های فصلی فقه نظام، با عنوان: «تببین فقهی و اقتصادی خلق پول در بانکداری و دلالت‌های آن برای طراحی مدل عملیاتی بانکی» از سوی پژوهشگاه فقه نظام و مدرسه عالی حوزوی ولی امر «عج» برگزار می‌شود.
رئیس کل بانک مرکزی گفت: توسعه بانکداری در چارچوب قواعد شرعی و اسلامی، برای ما مهم و حایز اهمیت بوده و در دستور کار جدی بانک مرکزی در دوره جدید است.
این قرارداد خالی از اشکال نبوده و نیاز بازنگری در تنظیم بندهای آن از لحاظ فقهی دارد.
بعضی از فقهای بزرگوار ما پول را معادل سایر کالاها گرفته‌اند و گفته‌اند کاهش ارزش پول ضمان‌آور نیست و این اشتباه محض است.
محمد عبدالوهاب بحریی
دولت و بانک‌ها باید به سمت متوقف کردن استقراض از بانک مرکزی بروند و مشکلات بانک‌ها در بازار غیر بانکی حل شود.
نگاه ما نیازمند یک اجتهاد راهبردی است که منتهی به یک اجتهاد نظام‌ساز شود.
محسن اراکی
مهمترین شرط صحت خرید دین آن است که دین و بدهی، صوری و به منظور فرار از ربا نبوده و واقعی و نتیجه فعالیت اقتصادی باشد.
این نشست با حضور آقایان حسن سبحانی، غلامعلی معصومی‌نیا، احمدعلی یوسفی و جواد عبادی برگزار شد.
نه ورود فقها به طور خاص در عرصه اقتصاد و نه ورود اقتصاددانان به مباحث فقهی. بلکه لازم است کار به صورت گروهی پیش رود.
پرسش این است که آیا اساساً بانک به شکل متعارف، جایگاهی در نظام اقتصادی اسلام دارد یا خیر؟
اگر عدالت اقتصادی به معنای عدالت رویه‌ای محقق شود نیاز به عدالت توزیعی به حداقل خود می‌رسد.
این گزارش درصدد است ضمن موضوع‌شناسی دقیق کیف الکترونیک پول، به بررسی ابعاد فقهی آن بپردازد.
نمی‌توان از طریق مقایسه «خلق پول در نظام پول اعتباری» با «خلق پول در نظام پول فلزی»، پذیرش و مشروعیت «خلق پول اعتباری» را از نگاه فقه اقتصاد اسلامی اثبات کرد.
بانکداری ایران چه تفاوت‌هایی با بانکداری اسلامی در کشورهای دیگر دارد؟
اسلام سود بردن را پذیرفته بلکه بر انجام و توسعه آن تمرکز کرده است اما به هیچ وجه سود بردن از طریق ربا را نپذیرفته است.
در فروش اقساطی، کالای مورد معامله عینا باید طبق بخشنامه باشد و هنگام خرید در قالب فروش اقساطی، فاکتور رسمی از فروشنده به بانک تحویل داده شود.
توصیه بانک مرکزی به شبکه بانکی در استفاده بیشتر از عقود غیرمشارکتی به جای عقود مشارکتی در تخصیص منابع، گامی بلند در حرکت به سوی اجرای بهتر بانکداری اسلامی و کاهش صوری‌سازی در معاملات بانکی است.
نگاه انفعالی به فقه باعث شده است بتوان سوسیالیستی‌ترین نظام‌های اقتصادی تا لیبرال‌ترین آنها را با اندک تعدیلی با کلیات فقه هم‌ساز تلقی کرد.
اظهارنظر ناشیانه‌ای که یک غیراقتصاددان اخیرا در تائید بازار آزاد نموده است به حق موجب واکنش‌های متعددی شده است که ریشه در تداخل ناصواب و عدم توانایی تشخیص دو مقوله هنجاری و اثباتی دارد.
.jpg)
اینکه گفته شود اقتصاد محصول سیره عقلا یا اندیشه عقلایی است، نه تنها مستلزم فقدان اقتصاد اسلامی نیست؛ بلکه وجود آن را تایید می‌کند. اقتصاد اسلامی رویکردی واقع‌گرایانه دارد که با یافته‌های عقلی سازگار است.
به تعبیر دکتر یسری اقتصاد اسلامی علم جدیدی است اگرچه مبانی ارزشی آن قدیمی است.
آیا از منظر شریعت در سپرده‌های سرمایه‌گذاری، بانک می‌تواند پرداخت حداقلی سود تحت عنوان سود علی‌الحساب را برای سپرده‌گذار تضمین کند؟
در سال ۶۲ قانون بانکداری بدون ربا تصویب شد. این امر موجی از رضایتمندی را ایجاد کرد اما چیزی نگذشت که مشکلات خود را نشان داد.
.jpg)
محمد رضا علیزاده مقدم
سید اصغر ناظم‌زاده قمی
این نرم‌افزار حاوی صوت دوره فشرده بانکداری اسلامی و نشست‌های پولی و بانکی «اقتصادنا» و کلاس تاریخ عقاید اقتصادی است.
خیار حقی است که به موجب آن طرفین قراداد یا یکی از آنها و یا شخص ثالث می‌توانند عقد لازم را فسخ کند.
بیست و یکمین همایش کتاب سال حوزه، کتاب مذکور به قلم مرحوم محمدنقی نظرپور و فرشته ملاکریمی را شایسته تقدیر معرفی نمود.
فقط اینکه بگوئیم بانک‌ها عقود را درست اجرا کنند برای اداره صحیح بانکداری کفایت نمی‌‌کند.
بیست و چهارمین جلسه نقد با حضور صاحبنظران به بررسی ابعاد شرعی سازوکار ضمانت سپرده‌ها در نظام بانکی ایران پرداخت.
.JPG)
با تصویب طرح بانکداری جمهوری اسلامی ایران، بحث نظری دریافت جریمه تاخیر تادیه از منظر فقهی منطبق بر آرای فقهی مراجع تقلید مي‌گردد و علاوه بر این، جریمه تنها به متخلفین مختص شده و معسرین و ورشکستگان از پرداخت آن معاف می‌گردند.
به نظر می‌رسد که نمی‌توان بیت‌کوین را به عنوان یک نوع پول در نظر گرفت بلکه یک «دارایی دیجیتال» است.
دبیرخانه دائمی کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی برنامه‌های کمیسیون تخصصی «اقتصاد اسلامی» را در پنجمین کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی اعلام نمود.
حوزه‌های علمیه باید یک موضوع شناسی دقیقی از موضوع خلق پول به عمل آورند تا بتوانند در مقام استنباط به صورت دقیق‌تر، واضح تر و نهایی شده تر نسبت به آن حکم شرعی را ارائه کنند.
در این نشست که با حضور آیت الله اراکی برگزار گردید، ضمن ارزیابی مدل‌های ارائه شده در بانکداری اسلامی و تاکید بر ناکارآمدی روش مغایر با شرع، روش مطلوب نقد شد.
.jpg)
یکی از کارویژه های اصلی پژوهشگاه فقه نظام، توجه به نظام‌های اجتماعی و تطابق هرچه بیشتر این نظام‌ها با مطلوب‌های شریعت است، چرا که معتقدیم کارآمدی نظام از دریچه هرچه اسلامی‌‌تر شدن آن می‌گذرد.
در این تحقیق تلاش می‌شود به بررسی جعاله در آراء مشهور فقهای امامی پرداخته شود تا معلوم گردد آیا آنچه در نظام بانکی در حال اجرا است با آنچه در فقه بیان گردیده، تطبیق می‌کند یا خیر؟
نشست داخلی «آسیب‌شناسی شروط ضمن عقد در قراردادهای بانکی» به میزبانی گروه بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی و با حضور اساتید و پژوهشگران فعال این حوزه برگزار شد.
مسئولان دولتی و اقتصادی مشخص کنند به استناد حکم کدام مرجع فقهی چنین حکمی را در مورد ارزهای دیجیتال صادر کرده‌اند.
موجی راه افتاده در اینکه بانک همه کارش، ربا است، بین عقودی که امروز بانک‌ها دارند با آن عقودی که در زمان امام(ره) این بانک‌ها داشتند چند درصد تفاوت کرده؟
نواقص موجود در راهکار وجه التزام، ضرورت ارائه روشی به عنوان راهکار جایگزین در جهت حل معضل تاخیر تادیه را دو چندان می‌نماید.
علاوه بر محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های قانونی که برای اجاره حساب وجود دارد، ابعاد شرعی اجاره حساب بانکی به رویه‌ای که امروزه مشاهده می‌شود، شفاف و روشن نبوده و صحت آن محل تردید است.
عضو شورای فقهی بانک مرکزی به تشریح جزئیات جلسه اخیر این شورا با موضوع بررسی اختلاف‌نظرها در رابطه با وجه التزام پرداخت.
صرفا بخشی از معاملات شبکه بانکی که در آنها هیچ نوع فعالیت اقتصادی واقعی انجام نمی‌شود صوری به حساب آمده و موارد دیگر مانند «تخلف از مفاد قراردادها» را نمی‌توان صوری در نظر گرفت.
بلوکه کردن بخشی از مبلغ تسهیلات نزد بانک موجب اعمال نرخ سودی بالاتر از نرخ‌های تعیینی و پرهزینه شدن تسهیلات برای مشتری می‌شود.
استفاده صرف از شیوه وکالت جهت معاملات بین‌بانکی یکی از مهمترین چالش‌های بازار بین‌بانکی ریالی کشور محسوب می‌شود. بنابراین ضروت دارد از سایر روش‌ها، عقود و ابزارهای اسلامی به عنوان مکمل، جهت توسعه و تعمیق بازار بین‌بانکی استفاده کرد.
آن زمان به حضرت امام(ره) پیشنهاد داده شد که اکثر کشورهای اسلامی سیستم دوگانه دارند که بانکداری ربوی و بانکداری بدون ربا است، ما هم همین کار را انجام دهیم که امام (ره) مخالفت کردند و اجازه ندادند.
سید جعفر ربانی
شرط اصلی اجرای عملیات بازار باز در کشور این است که اوراقی را که می‌خواهیم استفاده کنیم، اوراق اسلامی باشند و براساس عقد قرض نباشند.
اشکال شورای نگهبان بر مصوبه مجلس مبنی بر خلاف شرع بودن «رِبح مرکب» وارد است و مجمع تشخیص مصلحت نظام هم به خوبی حق را به شورای نگهبان داده است.
اعتبار مقوم مالیّت پول اعتباری است؛ یعنی اگر پولی که چاپ می‌شود باعث کاهش قدرت خرید مردم شود، موجب ضمان است.
تغییر در ماهیت و کارکرد اقتصادی ممکن است کارکرد فقهی متفاوتی نسبت به پول بانکی به دنبال داشته باشد؛ بنابراین لازم است دستگاه فقه ماهیت و کارکردهای اقتصادی این پدیده را با دقت شناسایی نماید و احکام مجاز و غیر مجاز به‌کارگیری آن را در روابط اقتصادی روشن کند.
در مصوبه مجلس بانک مرکزی مکلف شده تا پایان فروردین ماه دستورالعمل اجرایی را به بانک‌ها ابلاغ کند.
وقتی کسی بیت کوین می‌خرد، در همان حین خرید، معامله‌اش غرری است و به تعبیر دیگر اصلاً در اینجا معاوضه‌ای صورت نمی‌گیرد.
پول مجازی از دیدگاه فقه حکومتی دارای جنبه‌های متعددی است که بررسی فقهی آن از دید فقه فردی نباید ما را از بررسی جوانب فقه حکومتی آن غافل سازد.
موریس آله برنده جایزه نوبل اقتصادی، در کتاب خود به تشریح و نقد سازوکار خلق اعتبار بانکی پرداخته و به آثار مخرب آن در اقتصاد اشاره می‌کند.
اگر بنا باشد عدم دریافت کارمزد تسهیلات قرض‌الحسنه را به همه کشور توسعه دهیم، بخش قرض‌الحسنه بانک با مشکلی جدی مواجه خواهد شد و بانک نمیتواند هزینههای خود را تأمین کند.
توافقی که افراد ضمن عقد می‌کنند، گاهی تابع عقد اصلی و تبعی بوده و گاه مستقل از آن آمده است. حال در اینجا این پرسش مطرح است که شرط ضمن عقد باید چه شرایطى داشته باشد؟ آیا هر تعهد و قرارداد فرعى که در یک قرارداد اصلى مندرج مى‌شود، لزوماً باید شرایط اساسى صحت معامله را داشته باشد؟
مفهوم «علی‌الحساب» به معنی مبادله موقتی پول و یا مانند آن است. این مفهوم بدین معنی که یکی از طرفین وجهی را به طرف مقابل می‌پردازد، مشروط بر اینکه پس از محاسبه و حسابرسی، چنانچه گیرنده، واقعاً نسبت به تمام یا بخشی از وجه دریافتی، طلبکار نباشد، آن را به پرداخت‌کننده، مسترد نماید.
ریپو، ابزاری بسیار متداول در سیاستگذاری پولی و در تنظیم روابط بانک‌ها با یکدیگر است و اگر اشکال شرعی دارد باید روش جایگزینی برای آن ارائه کرد؛ چراکه اگر این روش ارائه نشود مشکلات جدی پدید میآید که تبعات بدی برای کشور خواهد داشت.
تاکنون سه تن از پنج فقیه عضو شورای فقهی بانک مرکزی تأیید شده‌اند و خود بنده نیز در این جمع حضور دارم.
رابطه آگاهی و شفافیت میان بانک و مشتریان وجود ندارد و مشتریان بانک‌ها نمی‌دانند با پول‌ها آنها چه اقدامی انجام می‌شود و آیا به سود یا زیان او گام برمی‌دارید
ترکیب ماده ۳ قانون عملیات بانکی بدون ربا و ماده ۶۶۲ قانون مدنی، وکالت‌پذیری موسسات مالی غیرمجاز را از حیث شرعی و حقوقی با چالش جدی مواجه می‌سازد.
بانک‌ها هنگامی که در قامت وکیلِ سپرده‌گذاران سپرده‌های سرمایه‌گذاری مدت‌دار قرار می‌گیرند، موظف هستند مصلحت سپرده‌گذاران (موکلین) را مراعات کنند.
محمدنقی نظرپور و فرشته ملاکریمی
آیت الله سبحانی ضمن بررسی مساله بیع دین گفت: در بیع «عینه» را جایز است؛ البته به شرط اینکه قرار ومداری در کار نباشد و همچنین بیع دین به «من علیه الدین» اشکال ندارد چون عکس رباست.
محسن اراکی
عقود مشارکتی قراردادهایی مبتنی بر شراکت در سود و زیان و با نرخ سود متغیر هستند.
عقد وکالت ضمن آنکه از ظرفیت‌های خوبی برای سپرده‌پذیری برخوردار است اما با چالش‌ها و محدودیت‌هایی نیز همراه می‌باشد. این مقاله سعی دارد تا با طرح این دسته از چالش‌ها، راهکارهایی را جهت تخفیف آن ارایه نماید.
ما که نظام بانکی را نقد می‌کنیم، بعضی فکر می‌کنند مردم با نظام بانکی تعامل نکنند، نخیر معنی‌اش این نیست برای مردم برای تعامل با نظام بانکی مشکلی وجود ندارد.
از مراجع محترم تقلید فقط رهبر معظم انقلاب آیت‌الله خامنه‌‌ای و حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی نظرات خود را تفصیلاً برای کمیسیون فرستاده‌اند.
نشست نقد و بررسی طرح پژوهشی اتحاد مالكیت و دلالت های پولی- بانكی با عنوان « اشخاص حقوقی و شخصیّت حقوقی آنها از نظر حقوق ایران» برگزار گردید.
بر چه مبنایی باید نرخ سود برای نرخ ذخیره قانونی پرداخت شود چون سپرده‌ای که بانک مرکزی نگه می‌دارد باید براساس قرض باشد و چون عملا سرمایه‌گذاری رخ نمی‌دهد، بنابراین پرداخت سود به این سپرده‌ها وجهه چندانی ندارد.
.jpg)
شروط ضمن قرارداد در برخی از قراردادهای بانکی از لحاظ انطباق با ضوابط این قاعده، اشکال دارد.
با مقاله «مفهوم‌شناسی عقد ضمان با رویکرد رفع تعارض ماده‌ی ۶۹۸ قانون مدنی و ۴۰۳ قانون تجارت» آشنا شویم.
همسوسازی خلق پول بانکی با اغراض اقتصادی دین، مستلزم تمهید سازوکارهایی است.
قرارداد ریپو گرچه شباهت‌هایی با بيع‌العینه و بيع‌الخیار دارد؛ اما مصداق هيچ يك از آن دو نبوده و تفاوت‌های معناداری با آنها دارد.
ضامن، در فرضی مسوولیت انجام همه تعهدات بدهکار اصلی را بر عهده دارد که همه امتیازات و حقوقی که برای بدهکار اصلی در نظر گرفته شده برای ضامن نیز در نظر گرفته شود.
سیدحسین میرمعزی
این الگو نباید به عنوان یک روش نهایی تلقی شود و پژوهشگران دیگر می‌توانند با اصلاح اشکالات و کاستی‌های احتمالی بر قوت و اعتبار آن بیفزایند.
این نشست به همت انجمن مالی اسلامی ایران و با سخنرانی سید عباس موسویان برگزار می‌شود.
تخصصی شدن فقه در راستای نیازی است که امروز در حوزه و جامعه مطرح است
مراجع تقلید تقریبا در سه بحث از مباحث بانکداری سخن جدی دارند: جریمه دیرکرد، نرخ سود بانک‌ها و فاکتورهای صوری
یکی از آسیب‌های جدی در زمینه انطباق قراردادهای بانکی با قواعد شریعت، مسأله شروط ضمن عقد است.
بانکدار به عنوان وکیل سپرده‌های سرمایه‌گذاری موظف است که عملکرد خود در قبال سپرده‌گذاران را کاملاً شفاف بیان نماید.
تحلیلی بر بیانات مراجع عظام تقلید به ویژه حضرت آیت‌الله جوادی آملی درباره حقوق کارمندان بانک‌ها
مدعای این نوشتار بطلان و حرمت برخی روش‌هاي تشویقی است که مهمترین مصداق آن، جوایز قرعه کشی‌های بانکی می‌باشد.
این شماره از فصلنامه دربردارنده مقالات متعددی خصوصاً در حوزه بانکداری اسلامی است.
این بررسی به جهت ابهامات فقهی در ماده مذکور انجام شده است.
بانکداری غربی را باید یک نفر متخصص اقتصاد اسلامی در بالاترین سطحش ارائه دهد و بتواند آن را نقد کند.
آﻳﺎ ﺳﭙﺮدهﮔﺬاری ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺟﺎﻳﺰهﻫﺎی ﺑﺎنکی از ﻣﺼﺪاقﻫﺎی ﻗﺮض رﺑﻮی ﺷﻤﺮده میﺷﻮد ﻳﺎ ﺧﻴﺮ؟
برای صحت شرط ضمان باید به دو جنبه توجه داشت: ابتدا عدم مخالفت با مقتضای عقد ضمان و دیگری عدم مخالفت با روایات و كتاب.
بانک‌ها برای فعالیت‌های سرمایه‌گذاری با ودیعه عمره، وکالت عام دارند؛ لذا هیچ اشکال شرعی و حقوقی بر این اقدام آنان وارد نیست.
فقدان آموزش کافی در زمینه ماهیت قراردادها موجب می‌گردد برخی مشتریان به صورت غیرعمدی ضوابط قرارداد را رعایت نکنند.
این موضوع که نظام بانکی در ارائه پول‌های نو به متقاضیان تبعیض به خرج می‌دهد می‌تواند باعث بی‌اعتمادی بیشتر به نظام بانکی شود.
عنوان «مال شرعی» غلط است چون چیزی که اعتبارش به دست شارع نیست الغاء آن هم به دست شارع نخواهد بود.
به مساله تورم در برخی از روایات اشاره شده است به این صورت که اگر مالیت در ذمه باشد آنچه پرداخت می‌شود باید مطابق نرخ روز و با محاسبه تورم باشد.
تنها حكم يقيني عقل است كه مي تواند صائب باشد و ظنون عقلي كارايي ندارد.
این نشست مشترک توسط دانشگاه مفید و پژوهشکده پولی و بانکی برگزار می‌شود.
کتاب «معاملات بانکی با تاکید بر احکام و استفتائات قانون عملیات بانکی بدون ربا و قرارداد جامع مشارکت مدنی» در بانک مهر اقتصاد رونمایی شد.
ضربه‌هایی از ناحیه تورم به اقتصاد کشور وارد شود. هر چه ضربه شدید‌تر باشد نیاز به استقلال بانک مرکزی بیشتر احساس می‌شود.
این پایگاه تلاش دارد تا مبانی فقه و اصول را که توسط محققان حوزوی نوشته می‌شود، بر روی اینترنت منعکس کند.
ابتدا باید مسائل شرعی را آموخت و سپس تجارت را آغاز کرد.
امضای قرارداد بانکی بدون قصد و اطلاع کافی، موجب مخدوش شدن ملکیت مشتری نسبت به موضوع قرارداد می‌شود.
یقیناً پرداخت جریمه تاخیر، ذمه مشتریان را از فعل حرامی که مرتکب شده‌اند بریء نمی سازد.
.bmp)
پژوهشگران و محققین در پرسش‌های فقهی نیازمند پاسخهای تفصیلی و مبسوط هستند.
علاقمندان می‌توانند فایل مقالات و مصاحبه‌های این پرونده از فصلنامه تازه‌های اقتصاد را از این بخش دریافت نمایند.
دبيان محمدالدبيان و سیدعباس موسویان
