عضو هیئت‌علمی مؤسسه امام خمینی(ره)، معضل سود علی‌الحساب تضمین شده، عدم اطلاع مردم و کارمندان از ضوابط اجرایی بانکداری اسلامی و نبود اخلاق حرفه‌ای در سیستم بانکی کشور را مهم‌ترین نواقص در الگوی اجرایی بانکداری اسلامی در ایران دانست.
محمدجواد توکلی، عضو هیئت‌علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در پاسخ به پرسشی درباره مهم‌ترین نواقص الگو اجرایی بانکداری اسلامی در ایران اظهار کرد: اکنون در الگویی که به صورت خاص در بانکداری جمهوری اسلامی ایران پیاده کرده‌ایم، به گونه‌ای نرخ تخصیص و تجهیز به صورت ثابت تعیین شده است؛ مثلا شورای پول و اعتبار تعیین می‌کند که نرخ سود سپرده‌ها بیست درصد است و هرچند این نرخ سود، علی‌الحساب محسوب می‌شود اما واقعیت این است که تفاوت چندانی با نرخ سود قطعی ندارد.
معضل سود علی‌الحساب تضمین شده
وی افزود: مطالعات نشان می‌دهد که این نوسان نرخ سود علی‌الحساب و سود قطعی چندان زیاد نبوده و وابسته به شرایط اقتصادی هم نیست؛ چون در الگوی مشارکت در سود و زیان اگر سپرده‌ها سود بالایی داشته باشند ما هم باید به سپرده‌گذاران سود بالایی پرداخت کنیم اما وقتی از نرخ علی‌الحسابِ تضمین شده سخن می‌گوئیم، معنایش این است که چه رونق و چه رکود باشد ما باید این نرخ سود را پرداخت کنیم.
نویسنده کتاب «سازوکارهای بانکداری اسلامی» ادامه داد: از سوی دیگر حتی در عقود مشارکتی هم نرخ سود در تسهیلات عملا به سمت ثبات رفته است و ما آمده‌ایم از ابزارهایی همانند عقد صلح یا شروط ضمن عقد برای اینکه مشکل شرعی آن را بر طرف کنیم استفاده کردیم اما مشکلی که وجود دارد این است که ما این سیستم را نسبت به نوسانات اقتصادی مصون نکردیم.
عدم اطلاع مردم و کارمندان از ضوابط اجرایی بانکداری اسلامی
توکلی تاکید کرد: در این صورت اگر کسی که از سیستم بانکی تسهیلات دریافت کرده و باید با سود 25 درصد بازگرداند اگر بحران اقنصادی پیش بیاید آن شخص عملا ورشکست می‌شود؛ در حالی‌که سیستم منعطف در الگوی بانکداری اسلامی معتقد است که ما بین بانک و سرمایه‌دار، قرارداد مشارکت منعقد می‌کنیم و اگر او سودی به دست نیاورد از او سودی نمی‌گیریم.
این کارشناس اقتصاد اسلامی در ادامه به مشکلات غیرساختاری در اجرای الگوهای بانکداری اسلامی پرداخت و اظهار کرد: غیر از این مشکلات ساختاری، برخی دیگر از مشکلات، به دلیل عدم اطلاع مردم از الگوهای اجرایی در بانکداری اسلامی و ضوابط شرعی حاکم بر آن و برخی به دلیل عدم آشنایی کارمندان بانک‌ها است.
مشکل معوقات بانکی و نبود اخلاق حرفه‌ای بانکداری
وی افزود: یکی دیگر از مواردی که می‌توان به آن اشاره کرد مشکلاتی است که خود بانک‌ها دارند؛ بخصوص مشکلی مانند معوقات بانکی که اخیرا خیلی بر روی آن بحث شده است؛ چون بخش عظیمی از تسهیلات بانکی را تشکیل می‌دهد و این امر باعث شده است تا توان بانک‌ها محدود شود که نتوانند قدرت تسهیلات‌دهی کاملی داشته باشند.
توکلی به معضل نبود اخلاق حرفه‌ای در سیستم بانکداری کشور اشاره کرد و گفت: یکی دیگر از مهم‌ترین مشکلات الگوهای اجرایی بانکداری در کشور ما بحث اخلاق حرفه‌ای در سیستم بانکی است؛ بدین معنی که ما با چه مکانیزمی روحیه اخلاق را در میان کارکنان و مشتریان گسترش دهیم؟ چون این افراد نیازمند آموزش اخلاق حرفه‌ای بانکداری هستند و من جای این آموزش اخلاق بانکداری را در رسانه‌ها و در صدا و سیما خالی می‌بینم؛ چون اکثر کلیپ‌هایی که از صدا وسیما پخش می‌شود تبلیغاتی است نه آموزشی و ضرورت دارد که مواردی همانند عقود بانکی، اخلاق حرفه‌ای در سیستم بانکی، لقمه حلال و مخاطرانی که از ناحیه سیستم ربوی به وجود خواهد آمد را آموزش دهیم.
عضو هیئت‌علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در پایان اظهار کرد: در مجموع می‌توان گفت طرح اولیه کلانی که برای بانکداری اسلامی در کشور انتخاب کردیم الگوی مناسبی است اما مهم الگوی اجرایی و عملیاتی است که می‌تواند ما را به اهداف بانکداری اسلامی نزدیک یا دور کند که متأسفانه ما در این زمینه دارای چنین مشکلاتی هستیم.