رسول خوانساری
به تازگی گروه ۲۰ و کشورهای عضو OECD گزارشی در زمینه ابزارهای گوناگون تامین مالی زیرساخت‌ها منتشر کرده‌اند و در آن، بر استفاده از ابزارهای تامین مالی اسلامی همانند صکوک تاکید شده و نیز برخی نمونه‌های موفق (از نظر کمیت و کیفیت) در زمینه تامین مالی زیرساخت‌ها معرفی گردیده است.
در این گزارش فهرستی از ابزارهای مالی گوناگون برای سرمایه‌گذاری و تامین مالی زیرساخت‌ها ارایه شده است. سرمایه‌گذاران به طور کلی شامل اعتباردهندگان و سهامداران می‌شوند، ولی برخی سرمایه‌گذاری‌ها به ویژه قراردادهای مشارکت عمومی خصوصی (PPP) و حق‌الامتیاز، ممکن است به دلیل جریان‌های نقدی مقرر در آنها، ویژگی‌های شبیه به بدهی نیز داشته باشند. از این رو در این گزارش ابزارهای مالی بر حسب ماهیت خود به سه گروه تقسیم شده‌اند: ابزارهای با درآمد ثابت که در آنها سرمایه‌گذار در جریان‌های نقدی حاصل از یک شرکت یا طرح از اولویت بالاتری نسبت به دیگران برخوردار است؛ ابزارهای ترکیبی که دعاوی مرکب از برخی حقوق طلبکاران و سهامداران در آنها برقرار است و ابزارهای مالکانه که در آنها سرمایه‌گذار مالک باقیمانده جریان‌های نقدی است.
در این میان صکوک نیز به عنوان یکی از انواع ابزارهای مناسب برای تامین مالی زیرساخت مورد توجه قرار گرفته است. در بخشی از این گزارش اشاره شده است که صکوک می‌تواند در قالب ساختارهای گوناگون توسط دولت‌ها و موسسات عمومی، بانک‌های توسعه‌ای چندجانبه، بانک‌های توسعه‌ای ملی یا بخش خصوصی منتشر شود. برخی از انواع صکوک که به پشتوانه دارایی‌ها منتشر می‌شود، برای تامین مالی زیرساخت‌ها بسیار مناسب است. در این‌گونه ابزارها، جریان‌های نقدی بر حسب درآمدهای حاصل از دارایی‌های پایه (زیرساخت‌ها) تعیین می‌شود و بازده سرمایه‌گذاران نیز به عملکرد دارایی مرتبط می‌گردد. از این رو در ساختارهای مشارکت عمومی-خصوصی استفاده از صکوک مفید خواهد بود.
در بخش دیگری از این گزارش تصریح شده است که کشورها می‌توانند با طراحی چارچوب‌های نوآورانه (شامل انواع ساختارهای مشارکت عمومی-خصوصی و تامین مالی با استفاده از صکوک) موجبات تامین مالی پایدار زیرساخت‌ها، تسهیل تامین مالی بخش خصوصی و اطمینان از طراحی مناسب و شفافیت کافی را فراهم سازند.
شایان ذکر است انتشار صکوک در سال‌های گذشته از رشد قابل توجهی برخوردار بوده است. این رشد از نظر حجم انتشار، تقویت مباحث شرعی ابزارها، افزایش تقاضا برای ابزارهای مالی منطبق با شریعت و نیز توجه کشورهای غربی برای جذب پس‌انداز از کشورهای اسلامی نمود داشته است. به منظور تداوم این روند چارچوب‌های مقرراتی، نظارتی و هماهنگی بین‌المللی برای توسعه و گسترش استفاده از ابزارهای مالی منطبق با شریعت در زمینه تامین مالی زیرساخت‌ها لازم است.
علاقمندان می‌توانند متن کامل گزارش را از این نشانی دریافت نمایند.