حجت‌الاسلام والمسلمین جعفر انصاری، عضو انجمن اقتصاد اسلامی حوزه و همکار علمی در مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)، درباره رابطه اجرای عقود و تحقق بانکداری اسلامی اظهار کرد: سیستم بانکداری اسلامی در ایران بر اساس دیدگاه‌های شهید صدر تدوین شد؛ مسائل مد نظر ایشان راهگشا بود هرچند فرمایشات وی جای نقد هم دارد و اشکالات هم از آنجا شروع می‌شود اما همان دیدگاه‌ها هم در عرصه عمل به خوبی اجرایی نشده و شاهد عقود صوری در نظام بانکی کشور هستیم لذا معتقدم ساختار بانکداری را باید تا حدودی تغییر دهیم.
کراهت بدهکاری از منظر فقه
بنده حدود بیست سال قبل پیشنهاد دادم که باید در نظام بانکی با توجه به شرایط کنونی از فروش اقساطی به میزان زیادی استفاده شود. البته در طرحی که در مجلس برای اصلاح قانون عملیات بانکی بدون ربا آماده شده مانور زیادی روی آن داده شده، اما لازم است به میزان بیشتری گسترش داده شود چراکه در شرایط موجود بهترین گزینه است.
انصاری درباره وضعیت سرمایه در گردش نظام اقتصاد اسلامی بیان کرد: اساساً موتور محرکه بانکداری غربی، وام‌دادن و بهره گرفتن است که ما آن ربا می‌دانیم. این موضوعی جا افتاده در سیستم غربی است. از سوی دیگر بدهی به لحاظ فقهی و به خودی خود چیز مکروهی است. اینکه انسان در جامعه اسلامی به دنبال این باشد که برای خود دِین درست کند راهکار مناسبی نیست و یکی از دلایلی که در زمینه اقتصادی دچار مشکل شده‌ایم فاصله گرفتن از همین مبانی فقهی است.
عضو انجمن اقتصاد اسلامی حوزه علمیه افزود: البته ممکن است گاهی انسان نیاز ضروری داشته باشد و مجبور شود قرض کند در این موارد قرض بر انسان واجب است. حتی در مورد حج هم گفته شده که قرض کنید و به زیارت خانه خدا بروید. اما مسئله مهم این است که نباید مردم دائماً بدهکار نظام بانکی باشند و نباید جریان سرمایه و پول را به سمت بدهی سوق دهیم.
مزایای فروش اقساطی
این کارشناس مسائل اقتصادی گفت: در اقتصاد اسلامی عقودی همانند جعاله، مضاربه و ... وجود دارند که در عرصه نظریه‌پردازی خوب هستند اما معمولاً در عرصه اجرایی دچار مشکل می‌شوند. در مضاربه که صاحب سرمایه شریک می‌شود و تضمین اینکه به صورت درست در عمل اجرایی شود وجود ندارد، چراکه برخی افراد تعهد کاری ندارند و گزارش سوددهی را به خوبی ارائه نمی‌دهند لذا استفاده از این عقد به صورت بی غل و غش در جامعه اسلامی ممکن است با مشکل مواجه شود.
حجت‌الاسلام انصاری با اشاره به مزایایی که استفاده از فروش اقساطی در پی دارد اظهار کرد: معتقدم فروش اقساطی بی‌غل و غش‌تر است و نیازی هم به دستگاه عریض و طویل بانک‌ها نداریم که بعضاً سودهای آن تا دو برابر می‌شود. در این موارد برای مثال خود تولیدکننده اتومبیل می‌تواند مستقیماً فروش اقساطی داشته باشد و هزینه‌ها هم بسیار پائین خواهد آمد.
این کارشناس مسائل اقتصادی بیان کرد: بانک باید بسیار سبک، چابک و با پرسنل اندک و هزینه پائین فعالیت کند لذا در شرایط کنونی برای دوری از ربا و عقود صوری، فروش اقساطی روش مناسبی است. البته بنده پیشنهاد هم داده‌ام که برای دوری از مشکلات شرعی، باید به سمت خرید و فروش نقدی برویم که این هم به افزایش درآمد مردم و رونق تولید بستگی دارد لذا تا زمینه آن فراهم نشود توان خرید نقدی نیز افزایش پیدا نخواهد کرد. این موضوعی آرمانی نیست بلکه می‌توان درآمد و پس‌انداز مردم را افزایش داد.
چرا نیازمند رونق تولید هستیم
عضو انجمن اقتصاد اسلامی حوزه علمیه با اشاره به نقش جهش تولید در بهبود عملکرد شرعی نظام بانکی اظهار کرد: اگر موضوع جهش تولید که رهبر معظم انقلاب تأکید بسیاری بر آن دارند را به خوبی محقق کنیم که زمینه‌ها و بسترهای آن نیز فراهم است، قطعاً به اشتغال کامل و افزایش درآمد و ثبات اقتصادی دست پیدا می‌کنیم. در این شرایط بانک مرکزی نیازی به خلق پول ندارد و تورم نیز افزایش پیدا نمی‌کند.
حجت‌الاسلام انصاری در پایان گفت: مقام معظم رهبری بارها بر تشکیل کارگروه شناسایی موانع تولید تأکید کرده‌اند اما هنوز این کارگروه هم تشکیل نشده است. از سوی دیگر اگر روال گردش پول براساس بدهی باشد و سودهای برخی عقود تا ۲۵ درصد برسد تولید بهینه محقق نمی‌شود. ما در مرحله سیاستگذاری در زمینه بانکداری اسلامی، بسیار بحث می‌کنیم اما متأسفانه در عرصه عمل شاهد اتفاق خاصی نبوده‌ایم. طرح جدیدی هم که در مجلس در مورد اصلاح نظام بانکی مطرح است مزایایی زیادی دارد اما آن هم کامل نیست.
منبع: ایکنا