پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، از مراکز فعال پژوهشی کشور است که در زمینه مطالعات مربوط به اسلام و انقلاب ایران (۱۳۵۷) فعالیت دارد. این پژوهشگاه در سال ۱۳۷۳ تأسیس شد. در حال حاضر حجت‌الاسلام علی‌اکبر رشاد ریاست آن را عهده دار است.
اهداف و رويكردها
1- نقادي و بازپيرايي مواريث معرفتي علمي بازمانده از سلف صالح، در حوزه دين‌پژوهي و حكمت ومعرفت ديني و نظامات اجتماعي اسلام.
2- بازآرايي و ارائه مناسب معارف ديني، بالحاظ نظرها و نيازهاي نوپديد.
3- اهتمام به نظريه‌پردازي، نوآوري و گره‌گشايي درقلمرو انديشه ديني و نظام‌هاي رفتاري اسلام.
4- مطالعۀ تطبيقي و نقد مبتكرانه وعالمانه مكاتب و مناظر فكري معارض.
5- دفاع علمي از حكمت و انديشه و فرهنگديني.
6- کوشش براي رفع نيازهاي علمي و نظري نظام جمهوري اسلامي در حوزه نظامهای اجتماعي و رفتاري اسلام.
چشم‌انداز بيست ساله
1- بر خوردار از جايگاه برجسته‌ترين دستگاه مولد انديشه و معرفت به عنوان پژوهشگاه جامع و مرجع در زمينه‌هاي معرفت ديني و علوم انساني مرتبط و مماس با قلمرو دين در افق جهان اسلام
2- دست يافته به تبيين کامل گفتمان مجدد و طراحي جامع الگوهاي روزآمد نظام‌هاي رفتاري مورد نياز حکومت اسلامي (سياست، قضا، اقتصاد، خلاق، مديريت، محيطزيست، ...)
3- داراي جايگاه بزرگ‌ترين گفتمان فکري نقاد و رقيب گفتمان‌هاي معارضجهاني در حوزه معرفت ديني، و تواناترين مدافع معرفتي اسلام ناب محمدي(ص) در افق بين‌المللي
4-برخوردار از جايگاه برترين و اثر‌گذارترين موسسۀ ملي تامين کننده نيازهاي فکري فرهنگي طبقات نخبه دانشگاهي، حوزوي، مديريتي و جوان کشور و بزرگ‌ترين پشتيباني کننده دستگاه‌هاي فرهنگي صفي
5- تحقق بخش نظام «آموزشِ پژوهش محورِپرورش مآل» در تربيت نيروي علمي مورد نياز برنامه‌هاي پژوهشکده‌ها.
6- دارنده و در برگيرنده شمار در خوري از محققان متمحض متضلع و صاحبنظران کارآمد و نام آور درحوزه علمي فعاليت به مقياس ملي و جهاني
6- برخوردار از سامانه‌هاي مديريتي برترو دارنده بالاترين نصاب کيفي در زمينه سرمايه‌هاي سازماني و نيروي انساني در قياس با دستگاه‌هاي نظير و متناظر در افق ملي
اصول راهبردي
اصل يکم) التزام به کار بست تدابير و دغدغه‌هاي فکري فرهنگي رهبر معظم انقلاب اسلامي.
اصل دوم) رصد رخدادها و جريان‌هاي معرفتي و آينده‌نگري و گمانه‌زنيچالش‌ها و نيازهاي فکري نظري نظام و امت اسلامي.
اصل سوم) اهتمام به تحققسامانه مديريتي برتر و فراهم‌سازي سرمايه‌هاي سازماني و نيروي انساني کيفي وکارآمد.
اصل چهارم) تحفظ بر مکتب‌وارگي معرفتي پژوهشگاه در فعاليت‌ها و انسجام برنامه‌ها.
اصل پنجم) اهتمام بر تبيين، تعميق و توسعه گفتمان مجدد.
اصل ششم) رعايت تخصص و توغل علمي و تمحض مطالعاتي، ضمن عطف توجه به پيوستگي معرفت‌ها ورشته‌هاي علمي.
اصل هفتم) اهتمام به نظريه‌پردازي و نوآوري در قلمرو حکمت نظري وحکمت ديني، و مواجهه نقادانه با مکاتب معارض و متفکران رقيب.
اصل هشتم) برنامه محوري و تکثر در برآيند و برونداد.
اصل نهم) اثر بخشي و کاربردمنديفعاليت‌ها.
اصل دهم) خلاقيت و استخدام شيوه‌ها و ابزار‌هاي پيشرفته و نوآمدتحقيقاتي و ارتباطي.
اصل يازده) اهتمام به تأمين نيازمندي‌هاي مخاطباننخبه.
اصل دوازدهم) نخبه‌پذيري و زبده پروري در نيروي علمي.
اصل سيزدهم) طراحي و اجرای نظام آموزشِ پژوهش محورِ پرورش مآل مبتني بر يافته‌هايپژوهشي.
اصل چهاردهم) استخدام حداکثري استطاعت‌هاي داخلي و خارجي در جهت اهداف وفعاليت‌هاي پژوهشگاه، و توانمندسازي اعضاي هيأت علمي در راستاي تأثير‌گذاريجهت‌دهنده فکري معرفتي در مقياس ملي و جهاني.
وظايف كلی
1- تحقيق، تأليف، ترجمه و نشر آثار علمي متقن و كاربردي، با بهره‌گيري از قالب و بيانفراخور نسل معاصر، در زمينه‌هاي:
- پايه‌ها و پي‌ساختهاي تفكر ديني، حكمتاسلامي، معرفت‌شناسي، و عرفان.
ـ قرآن‌پژوهي، منطق فهم دين، و كلام اسلامي.
ـ نظام ارزشي، پايه‌ها و ويژگي‌هاي نظامات سياسي، حقوقي، اقتصادي، مديريتي و اخلاقي ـتربيتي اسلام.
ـ غربشناسي، فرهنگ، تاريخ و تمدن اسلامي و ايراني.
ـ مباني،آرمانها و مواضع اصولي انقلاب اسلامي.
ـ ادبيات انديشه.
2- نگارش و تدوين دانشنامه‌هاي ديني در حوزه‌هاي معرفتي مورد علاقه پژوهشگاه
3- بررسي علل و عوارض آسيب‌پذيري جامعه به ويژه نسل جوان، در زمينه باورداشت‌هاي ديني، فرهنگ ملي و يافتن راهكارهاي مناسب، و تأليف و نشر آثار مكتوب
4- نقد و بررسي علمي مباني و مواضع مكاتب فلسفي ـ فكري معارض و پاسخگويي به استفهامات و شبهات القاييآنان
5- تشكيل دوره‌هاي آموزش عالي و رشته‌هاي تخصصي، در مقاطع تحصيلي كارشناسيارشد و دكتري و سطوح سه و چهار حوزوي به منظور تربيت محققان و صاحبنظران كارآمد (برابر مقررات)
6- اطلاع‌رساني و تهيه و نشر ماهنامه‌ها و فصلنامه‌هاي علمي باتأكيد بر نياز دانشگاهيان، حوزويان، هنرمندان، فرهنگيان، و ساير اقشار اجتماعي تأثيرگذار
7- برپايي همايش‌ها و نشست‌هاي علمي و تحقيقي و کرسي‌هاي نظريه‌پردازي، نقد و مناظره
8- ايجاد ارتباط فعال با شخصيت‌ها، تشكل‌ها،دستگاه‌هاي علمي تحقيقي حوزوي و دانشگاهي داخل و خارج، و رسانه‌هاي همگاني، به منظور همكاري و بهره‌برداري از نظرات، تجارب و دستاوردهاي تحقيقاتي و مطالعاتي آنان در قلمرو اهداف و وظايف پژوهشگاه
9- شناسايي، جذب و به كارگيري محققان، مترجمانو حمايت از پژوهشگراني كه در حوزه فعاليت‌هاي پژوهشگاه به پژوهش و نگارش مي‌پردازند.
ساختار
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی دارای 29 گروه پژوهشی در قالب چهار پژوهشکده زیر است:
1- پژوهشکده حکمت و دین پژوهی
2- پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی
3- پژوهشکده نظامهای اسلامی
4- پژوهشکده دانشنامه نگاری دینی
پژوهشکده نظامهای اسلامی
این پژوهشكده داراي پنج گروه علمي با عنوان‌هاي: «فقه و حقوق»، «سياست»، «اقتصاد»، «اخلاق» و «مديريت اسلامي» است. اهداف و برنامه‌هاي كلي این پژوهشکده به شرح ذیل است:
ـ بازپژوهي و پيراست و تنسيق فقه غني و قويم اسلامي و دانش‌هاي وابسته (فلسفه فقه، قواعد فقه، اصول فقه، فقه سياست و فقه اقتصاد) با لحاظ دستاورد‌ها و روش‌هاي علمي نوين و نيازهاي كنوني امت.
ـ كشف و طراحي نظام‌هاي حقوقي، سياسي و اقتصادي اسلام.
ـ تحقيق و تبيين عالمانه مباني و مباحث اساسي نظامات اجتماعي اسلام، و ارائه الگوهاي كاربردي در قلمرو آن.
ـ آسيب‌شناسي نظري و كاركردي نظام جمهوري اسلامي و مدد‌رساني به متوليان امور و بسترسازي براي تحقق كامل‌تر نظام‌هاي اسلامي.
ـ تحقيق در باب مسائل مستحدثه به انگيزه گره‌گشايي در زمينه نيازهاي نوپيداي فقهي.
ـ پاسخگويي به شبهات مطرح در باب فقه و نظام‌هاي حقوقي، سياسي و اقتصادي اسلام.
ـ شناخت و نقد علمي مكاتب و نظامات معارض.
اهداف و برنامه‌هاي كلي گروه اقتصاد
ـ كشف و تبيين نظام اقتصادي اسلام در قلمرو مباني بينشي، فلسفي، و ارزشي، اهداف، الگوهاي رفتاري افراد، گروه‌ها و دولت در حوزه اقتصاد، منطق و ساختار حاكم بر سه عنصر فوق.
ـ طراحي نظري سازمان‌ها و مؤسسات نظام اقتصادي اسلام با توجه به مقتضيات زمان و مكان.
ـ بسترسازي علمي جهت تحقق نظام اقتصادي اسلام.
ـ تحقيق در زمينه مسائل مستحدثه فقهي و نيازهاي نوپيدا در حوزه اقتصاد.
ـ شبهه‌شناسي و پاسخگويي به شبهات مطرح در قلمرو اقتصاد اسلامي.
ـ مطالعه تطبيقي و نقد ساير مكاتب و نظام‌هاي اقتصادي.
ـ مطالعات علمي و كاربردي و آسيب‌شناسي اقتصاد جمهوري اسلامي ايران.
فصلنامه اقتصاد اسلامي، مجله‌اي داراي درجه علمي ـ پژوهشي از وزارت علوم، تحقيقات و فناوري است که از سوي پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي به منظور طرح و توسعه مطالعات بنيادي و كاربردي در باب اقتصاد اسلامي و اقتصاد ايران منتشر مي‌گردد.