مؤسسه پژوهش و آموزش اسلامی[1](IRTI)، عضو گروه بانک توسعه اسلامی[2] (IDB)، در سال 1981 به منظور تقویت فعالیت‌های اقتصادی، بانکداری و مالی در کشورهای اسلامی و تطبیق آنها با اصول شریعت راه‌اندازی شد.. مرکز این مؤسسه در شهر جده عربستان قرار دارد. مؤسسه پژوهش و آموزش اسلامی به منظور آماده‌کردن نیروی انسانی ماهر در کشورهای عضو بانک توسعه اسلامی، به ظرفیت‌سازی و توسعه منابع انسانی می‌پردازد تا در نتیجه آن اصول اقتصادی و مالی از دیدگاه اسلامی در مرحله اجرا به کار گرفته شود.
چشم‌انداز این مؤسسه، «تبدیل شدن به یک مرکز جهانی در زمینه اقتصاد و مالی اسلامی تا سال 201۹ میلادی» است. همچنین این مؤسسه بیانیه مأموریت خود را چنین ذکر کرده است: «الهام‌بخش بودن و انجام پژوهش در مرزهای دانش، ظرفیت‌سازی و خدمات مشاوره‌ای و اطلاعاتی در زمینه اقتصاد و مالی اسلامی». مؤسسه پژوهش و آموزش اسلامی، خدمات پژوهش، آموزش، مشاوره و اطلاعات نه‌تنها به اعضای بانک توسعه اسلامی، بلکه به کشورهای غیرعضو نیز ارائه می‌دهد.
مؤسسه پژوهش و آموزش اسلامی با دانشگاه‌ها، مراکز علمی و پژوهشی در جهت پژوهش و ارائه اطلاعات و ظرفیت‌سازی در حوزه‌های اقتصاد و مالی اسلامی همکاری دارد. همچنین با مؤسسات بین‌المللی مانند هیئت خدمات مالی اسلامی[3] (IFSB) به منظور ارائه خدمات در صنعت مالی اسلامی همکاری می‌کند. ساختار سازمانی این مؤسسه به شکل ذیل است:
خدمات مؤسسه پژوهش و آموزش اسلامی
خدمات مؤسسه پژوهش و آموزش اسلامی در چهار حوزه پژوهش، مشاوره، آموزش و اطلاعات ارائه می‌شود.
1- پژوهش: فعالیت‌های پژوهشی IRTI با هدف سازماندهی و هدایت پژوهش‌های بنیادی و کاربردی با نگرش توسعه مدل‌ها و روش‌های کاربرد شریعت در حوزه اقتصاد، بانکداری و مالی انجام می‌شود. در این مؤسسه پنج حوزه پژوهشی به شرح ذیل تعریف شده است:
|
حوزه پژوهشی |
سرفصل‌ها |
|
ثبات مالی و مدیریت ریسک |
استانداردهای بین‌المللی و مقررات احتیاطی ثبات مالی تحلیل مالی حاکمیت شرکتی و حسابرسی |
|
توسعه محصولات مالی اسلامی |
مشتریان سرمایه‌گذاری (شامل صکوک) مدیریت نقدینگی بیمه اسلامی (تکافل) |
|
توسعه مؤسسات مالی و بخش مالی اسلامی |
مطالعات کارایی مطالعات تطبیقی (متعارف در مقابل اسلامی) بازارهای سهام راهبردهای سرمایه‌گذاری الگوی کسب و کار تکافل در مؤسسات مالی اسلامی |
|
توسعه اقتصادی در کشورهای عضو |
بیکاری نابرابری تجارت بدهی |
|
توسعه انسانی و کاهش فقر |
تأمین مالی خرد زکات و وقف کاهش فقر تحصیل سلامت |
ویژگی‌های اصلی بخش پژوهش به شرح ذیل است:
- هدایت و هماهنگی پژوهش‌های بنیادی و کاربردی برای توسعه مدل‌ها و روش‌های کاربرد اقتصاد، بانکداری و مالیه اسلامی در دنیای مدرن
- انجام مطالعات اقتصاد خرد به منظور بررسی رفتار اقتصادی و تصمیم‌گیری در مالی اسلامی
- انجام پژوهش‌های نهادی و اقتصادی به منظور ارزیابی راهبردهای توسعه مؤسسات مالی اسلامی، تفاوت ویژگی‌های مربوط به ریسک در مالی متعارف و اسلامی و سیاست‌های تقویت ثبات پولی و مالی در مالی اسلامی
- انجام پژوهش در جنبه‌های کاربردی زکات و وقف و نقش آنها در توسعه مؤسسات مالی اسلامی
- رصد کردن پیشرفت‌های صورت گرفته در اقتصاد، مالی و بانکداری اسلامی و تولید پژوهش‌های مرتبط برای هدایت طراحی و اجرای سیاست‌ها
- ایجاد مؤسساتی در کشورهای عضو و غیرعضو برای انجام پژوهش در راستای تعهدات IRTI
- تشریک مساعی با اعضای گروه بانک توسعه اسلامی و در داخل بانک توسعه اسلامی با اقتصاددانان برجسته، مجموعه‌های عملیاتی و نیز واحد صنعت خدمات مالی اسلامی در مجموعه مالی در زمینه پژوهش به منظور کاهش فقر، توسعه مالی اسلامی، توزیع درآمد و ابزارها و سیاست‌های تجاری
- تشریک مساعی با اعضای بانک توسعه اسلامی و در داخل بانک توسعه اسلامی با اقتصاددانان برجسته، مجموعه‌های عملیاتی و مؤسسات زیرساختی مالی بین‌الملل در جمع‌آوری، نگهداری، تحلیل و توزیع داده‌های مربوط به آمارهای مالی اسلامی
- توسعه مشارکت با مؤسسات دانشگاهی و پژوهشی در داخل کشور، کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی و سایر کشورهای دنیا
- عرضه نشریه مطالعات اقتصاد اسلامی[4]
- تولید گزارش دوسالانه توسعه مؤسسات مالی اسلامی با همکاری واحد صنعت خدمات مالی در مجموعه مالی.
2- مشاوره: IRTI خدمات مشاوره‌ای جامعی در زمینه بانکداری و مالیه اسلامی در سراسر دنیا ارائه می‌دهد. ویژگی‌های اصلی بخش مشاوره به شرح ذیل است:
- توسعه سیاست‌های اقتصادی متناسب با الزامات کشورهای عضو و منطبق با اقتصاد، بانکداری و مالی اسلامی
- ارائه مشاوره به دولت‌ها و مؤسسات بخش خصوصی در زمینه کاربردهای اقتصاد، بانکداری و مالی اسلامی به منظور تقویت توسعه اقتصادی و ثبات مالی
- تشریک مساعی با هیئت خدمات مالی اسلامی (IFSB) و دیگر نهادهای زیرساختی مالی بین‌الملل در زمینه تحلیل و تدوین استانداردها و اقدامات مثبت در زمینه نظارت، راهبری و توسعه بازار، و همکاری برای پذیرش آنها در کشورهای عضو
- کمک به کشورهای عضو برای ایجاد مؤسساتی در زمینه زکات و وقف
- جمع‌آوری و توزیع منابع، نظرات و قواعد شریعت در رابطه با اقتصاد، بانکداری و مالی اسلامی
- سازماندهی نشست‌ها و همایش‌های داخلی و منطقه‌ای به منظور ترویج گفتمان و نشر دانش در زمینه اقتصاد، بانکداری و مالی اسلامی
- انجام بررسی‌‌های دوره‌ای درباره همکاری اقتصادی میان کشورهای عضو
- پایش شرایط اجتماعی اقتصادی در جوامع اسلامی کشورهای غیرعضو و بهبود توسعه آنها از طریق ابزارهای منطق با شریعت به وسیله همکاری نزدیک با مجموعه عملیاتی
3- آموزش: IRTI فرصت‌های آموزشی برای افراد مشغول به فعالیت‌های توسعه‌ای در کشورهای عضو بانک توسعه اسلامی با هدف ارتقای سطح نیروی انسانی فراهم می‌کند. این امر نقش مهمی در ظرفیت‌سازی و توسعه اقتصادی اجتماعی ایفا می‌کند. ویژگی‌های اصلی بخش آموزش به شرح ذیل است:
- همکاری نزدیک با اعضای گروه بانک توسعه اسلامی و در داخل بانک توسعه اسلامی با اقتصاددانان برجسته، مجموعه‌های عملیاتی و نیز واحد صنعت خدمات مالی اسلامی در مجموعه مالی به منظور ارائه منابع درسی و آموزشی برای توسعه پژوهش و یافته‌های سیاستی در رشته‌های مختلف، شامل:
· بانکداری و مالی اسلامی
· مدیریت اقتصاد کلان
· توسعه منابع انسانی
· توسعه بخش خصوصی
- سازماندهی همایش‌ها، کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی برای بانک توسعه اسلامی و کارکنان مربوطه در کشورهای عضو
- همکاری با دانشگاه‌ها و دیگر مؤسسات آموزشی در زمینه ارائه برنامه‌های آموزشی
- ارائه بسته‌های آموزشی برای همایش‌های دوره‌ای و تهیه برنامه‌ها از طریق مؤسسات آموزشی در سطح کشور یا کارکنان مربوطه در کشورهای عضو
- ارائه گزارش‌های ارزیابی دوره‌ها، همایش‌ها و کارگاه‌ها به منظور اصلاح برنامه‌ها
- فراهم کردن مشوق‌هایی برای ترویج ارائه مؤثر برنامه‌های آموزشی
4- اطلاعات و دانش: به منظور فراهم کردن داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز، IRTI برخی سامانه‌های ارائه خدمات اطلاعاتی را ارائه می‌کند. محصولات و دستاوردهای پژوهشی این مؤسسه به زبان‌های انگلیسی، عربی و فرانسوی ارائه می‌شود. ویژگی‌های اصلی بخش آموزش به شرح ذیل است:
- تهیه، به‌روزرسانی و نگهداری سامانه اطلاعاتی مورد نیاز از طریق همکاری نزدیک با کشورهای عضو گروه بانک توسعه اسلامی و داخل بانک توسعه اسلامی با اقتصاددانان برجسته، مجموعه‌های عملیاتی و نیز واحد صنعت خدمات مالی اسلامی در مجموعه مالی
- انتشار اطلاعات از طریق کلیه رسانه‌های مدرن
- سازماندهی و اداره اطلاعات برای گروه‌های تخصصی در کشورهای عضو شامل خبرگان شبکه‌سازی، مشاوران، کارفرمایان و صاحبان کسب و کار
- پشتیبانی از کارکنان IRTI در زمینه استفاده آنها از فناوری اطلاعات در پژوهش، آموزش و دیگر فعالیت‌ها
- استقرار و نگهداری یک سامانه مدرن از انباره اطلاعات و بازیابی به منظور ایفای تعهدات IRTI.
تدوین: رسول خوانساری